رژيم هاي لاغري از نگاه طب اسلامي، ايراني

شايد براي شما هم اين سوال پيش آمده باشد كه چرا رژيم هاي لاغري چندان كارآيي ندارد وحتي بسياري از آن ها براي فرد عوارض بسيار جدي به دنبال مي آورد؟

چرا براي همه افراد، رژيم هاي غذايي يكسان و مشابهي داده مي شود و شخصي كه كالري دريافتي زيادي داشته است، به يكباره از مصرف بسياري از مواد غذايي منع مي شود؟براي پاسخ دادن به اين سوالات و ارائه رژيم غذايي مناسب از ديدگاه طب سنتي ابتدا بايد مواد غذايي و رژيم هاي نامناسب لاغري و پيامدهاي آن را بررسي كرد.

شايد براي شما هم اين سوال پيش آمده باشد كه چرا رژيم هاي لاغري چندان كارآيي ندارد وحتي بسياري از آن ها براي فرد عوارض بسيار جدي به دنبال مي آورد؟

چرا براي همه افراد، رژيم هاي غذايي يكسان و مشابهي داده مي شود و شخصي كه كالري دريافتي زيادي داشته است، به يكباره از مصرف بسياري از مواد غذايي منع مي شود؟براي پاسخ دادن به اين سوالات و ارائه رژيم غذايي مناسب از ديدگاه طب سنتي ابتدا بايد مواد غذايي و رژيم هاي نامناسب لاغري و پيامدهاي آن را بررسي كرد.

در اين شيوه معمولاً براي تمام افراد بدون در نظر گرفتن شرايط خاص آن ها، رژيم غذايي ارائه مي شود كه مبناي آن صرفاً محاسبه كالري و كاهش ميزان كالري دريافتي است. بسياري از افرادي كه از اين رژيم استفاده مي كنند، بعد از مدتي دچار افسردگي مي شوند و حتي در مواردي اقدام به خودكشي در آن ها ديده مي شود. اين افراد فشار رواني زيادي را تحمل مي كنند و علاوه بر آن عوارض جسمي از قبيل ريزش مو و مشكلات پوستي به سراغشان مي آيد.بروز اين عوارض عمدتا ً به اين دليل است كه شرايط ويژه افراد در نظر گرفته نمي شود و تنها بر اساس يك سري فرمول هاي از پيش  تعيين شده ميزان كالري دريافتي فرد محاسبه و به او توصيه مي شود كه مثلاً به اندازه يك كف دست نان و به اندازه يك قوطي كبريت پنير به عنوان صبحانه مصرف كند؛ يا مواد غذا را با ترازو وزن كند و بيشتر از يك اندازه مشخص را مصرف نكند.اين افراد بعد از مدتي از اين رژيم هاي سخت خسته مي شوند و اگرچه ممكن است كاهش وزن زيادي هم داشته باشند اما باكنارگذاشتن رژيم، ولع زيادي براي خوردن به سراغشان مي آيد و دوباره به وزن قبلي باز مي گردند.

مشكل ديگر اين رژيم ها، حذف وعده شام است كه افراد با حذف وعده شام از برنامه غذايي معمولاً وزنشان كم مي شود اما همچنان كه در روايات نيز آمده است ترك وعده شام باعث ضعف بدن مي شود. بسياري از افرادي كه با مشكلاتي مانند ريزش مو يا ضعف قواي عمومي به ما مراجعه مي كنند و شرح حال آن ها گرفته مي شود، افرادي هستند كه در دوره اي چنين رژيم هاي غذايي را به كار برده و متاسفانه با ضعف عصبي و عضلاني و حالت شبه افسردگي مواجه شده اند.

اما اشكال بعدي اين گونه رژيم ها اضافه كردن وعده هاي غذايي است؛ در واقع به افراد توصيه مي شود به جاي مصرف ۳ وعده غذايي، ۵ يا ۶ وعده غذايي را با حجم كم مصرف كنند. اشكال عمده اين روش اين است كه دستگاه گوارش و كبد زمان كافي براي هضم و جذب غذا پيدا نمي كند و چون مرتب در حال فعاليت است، فرصت كافي براي استراحت و دفع فضولات را ندارد.اين روش از ديدگاه طب سنتي و اسلامي نادرست تلقي مي شود.

وي مي افزايد: نكته قابل توجه آن است كه بعضي از رژيم هاي غذايي كه به نام طب سنتي يا اسلامي رواج پيدا كرده است نه در طب سنتي و نه در طب اسلامي جايگاهي ندارد و افراد به اشتباه آن را به طب اسلامي يا سنتي منسوب مي كنند.به عنوان نمونه مي توان به رژيم هاي غذايي اشاره كرد كه افراد را از مصرف گوشت يا غذاهاي حيواني منع مي كند، در اين زمينه بايد گفت كه نه در آيات و روايات ونه در هيچ يك از كتاب هاي طب سنتي و اسلامي براي اين نوع رژيم غذايي مستنداتي وجود ندارد.حتي در روايات توصيه هاي فراواني به مصرف گوشت شده است و پيامبر اكرم(ص) گوشت را بهترين خوراكي ها در دنيا و آخرت مي دانند و حتي از« لحم طري-گوشت تازه» به عنوان غذاي بهشتيان ياد مي شود.يا در آيه اي از نهر شير در بهشت ياد مي شود در حالي كه بعضي افراد به نام طب سنتي، اسلامي مردم را از خوردن لبنيات به طور كامل منع مي كنند. اين توصيه ها كه به طور كلي مردم را از مصرف گوشت يا لبنيات منع كنيم نه در طب ايراني و نه در طب اسلامي جايگاهي ندارد و كار معقولي نيست.اين رژيم ها به مكاتب هندي با گرايش هاي خاص مذهبي برمي گردد كه به عنوان مثال افراد را از مصرف گوشت منع مي كند و متاسفانه به نوعي در رژيم هاي غذايي ايراني تاثير گذاشته است و بعضي بدون توجه به خاستگاه آن چنين توصيه هايي مي كنند و گاه آن را به رژيم غذايي اسلامي و طب سنتي ايران منتسب مي كنند كه در واقع هيچ مبنايي ندارد و بايد اصلاح شود.

آنچه در طب اسلامي و ايراني توصيه شده اين است كه افراد غذا را بر اساس مزاجي كه دارد، مصرف كنند. در اين رژيم ممكن است فردي از مصرف بعضي از مواد غذايي براي مدتي منع شود اما اين توصيه براي عموم نيست. به عنوان مثال ممكن است افرادي كه مزاج سردي دارند از مصرف بعضي از فرآورده هاي لبني مانند دوغ و ماست منع شوند اما منع مطلق آن براي همه افراد به هيچ وجه جايگاهي ندارد.امروزه رژيم هاي غذايي ديگري تحت عنوان آب درماني يا عسل درماني و موارد مشابه آن وجود دارد كه در دوره هاي طولاني ۳۰ تا ۴۰ روزه فرد بايد تنها از آب يا ماده غذايي ديگر استفاده كند.در اين موارد نيز بايد گفت هيچ مدركي براي تاييد اين نوع رژيم هاي غذايي نداريم و برخي از اين رژيم ها ممكن است عوارض بسيار شديدي داشته باشد.

در تمام دستورات اسلام يك اصل كلي بر مبناي آيه و جعلناكم امة وسطاً وجود دارد يعني خداوند امت اسلام را امت معتدل قرار داده است.از اين رو در همه موارد از جمله در تغذيه بايد از افراط و تفريط پرهيز كرد.همان طور كه زياد خوردن گوشت عوارض دارد و در روايات داريم كه مي فرمايند: شكم  خود را قبرستان حيوانات نكنيد، نخوردن گوشت هم توصيه نشده حتي گفته شده است اگر كسي تا ۴۰ روز گوشت پيدا نكرد و توان مالي براي خريد آن را نداشت ، قرض كند و گوشت بخرد كه خداوند -ان شاءا…- قرض او را ادا مي كند. بنابر توصيه هاي ديني مشخص مي شود كه اسلام افراط و تفريط را نمي پذيرد و در كتب معتبر طب سنتي هم مانند آثار ابن سينا، رازي، جورجاني و… نيز افراط و تفريط در رژيم غذايي ديده نمي شود و رعايت اعتدال در نظر گرفته شده است.نكته ديگر كه به خصوص در روايات به آن پرداخته شده، اين است كه نبايد عادت هاي غذايي مردم را به يك باره تغيير داد.به عنوان مثال اگر كسي هفته اي ۷ روز از برنج استفاده مي كند نبايد او را به يكباره از مصرف برنج منع كرد زيرا دچار مشكل مي شود.در بررسي كه انجام داده ايم مشخص شد افرادي كه عادت به مصرف برنج داشته اند و به طور ناگهاني مصرف آن را قطع كردند، دچار ريزش مو شدند.بنابراين اگر قرار است فردي ماده غذايي را كمتر مصرف كند بايد به تدريج اين كار را انجام دهد. به عنوان مثال به چنين فردي توصيه مي شود كه به مرور وعده هاي مصرف برنج خود را به ۵ و ۴و… تقليل دهد.

اين متخصص طب سنتي در ادامه صحبت هاي خود افزود: حتي نبايد عادت ناپسند غذايي مردم را به يكباره تغيير داد.به عنوان مثال اگر كودكي به مصرف پفك علاقه دارد و با اين كه مي دانيم مصرف اين ماده مضر است اما نبايد يكباره او را از مصرف پفك منع كرد. بلكه والدين بايد به تدريج در برنامه غذايي وي خوراكي هاي مفيد و خوشمزه ديگري را جايگزين كنند و در اختيار كودك قرار دهند تا به تدريج عادت او تغيير كند.تغيير عادت كار بسيار سختي است و نياز به حوصله و صبر زياد دارد و صرفاً با دستور دادن عادت غذايي مردم تغيير نمي كند.وي مي افزايد:  همان طور كه بايد عادت هاي بد غذايي مردم را به تدريج تغيير داد بايد عادت هاي خوب غذايي مردم را تقويت كرد.به عنوان مثال نبايد مردم را از مصرف مواد غذايي مفيد مانند گوشت و لبنيات منع كرد.اگر چه ممكن است به عنوان مثال ما غذاهاي سرد را از رژيم غذايي فردي كه دچار افزايش بلغم يا سردي مزاج شده است كم كنيم يا فردي را كه در وي گرمي مزاج و صفرا افزايش يافته است از خوردن غذاهاي گرم مانند خرما، عسل و ادويه جات منع كنيم اما اين توصيه را نمي توان براي عموم مردم داشت.

توصيه هاي عمومي منع مصرف براي بعضي از مواد محدود و در مواردي است كه ماده غذايي ضرر دارد.به عنوان مثال اين توصيه ها براي منع از مصرف غذاهايي مانند كالباس ،سوسيس، بعضي كنسروها، چيپس و پفك است كه مي توان از عموم مردم خواست تا حد امكان از اين مواد مصرف نكنند ولي براي مواد غذايي معمولي نمي توان توصيه منع مصرف كلي و عمومي داشت.